Ég er búin að vera með titilinn á þessum pósti tilbúinn síðan fyrir nokkuð mörgum vikum. Hefur verið mér ofarlega í huga í hverskonar ofgnóttarsamfélagi við lifum. Hluta-ofgnóttarsamfélagi.
Börnin sem fengu of mikið hefur aldrei skort nokkurn hlut. Þau vita ekki, reynsluleysis vegna, hvað það er að vera svangur. Þau vita ekki hvað það er að reyna á sig og þau vita ekki hvað það er að vinna fyrir peningum. Þau vita ekki hvað það er að standa frammi fyrir mótlæti nema í því formi að þau fá ekki prontó hvað þau báðu um fyrir hálfri sekúndu.
Í fersku minni eru öll jólin þar sem pakkarnir drekktu jólatrénu. Jólatréð sást ekki og enginn gat dáðst að því hversu vel það var skreytt því það sást ekki. Enginn gat notið þess að skreyta það þar sem það lá svo á að raða öllum pökkunum undir það, yfir og allt um kring og upp fyrir topp.
Afmælin og allir afmælisgjafa óskalistarnir. Þeir samanstanda af óraunhæfum gjafa óskum, enda eru þau börn. Listi uppá tölvu, sjónvarp, stærsta dúkkuhús í heimi, síma, útlandaferðir og fleira í áttina að fermingargjafa óskalistanum (þegar maður er bara að verða 9) gera afmælisdaginn ómögulegan. Væntingarnar langt yfir því sem gestunum langaði að gefa. Barnið hélt mögulega að óskalistinn væri það sem ætti að gefa því, en ekki einfaldur listi yfir hvað það langaði í. Frekjan og yfirgangurinn gerði hinum ómögulegt að finna hjá sér hvað hann langaði til að gefa barninu.
Það hefur lengi verið barningur milli okkar og barnanna sem fengu of mikið, svona til hversdags, hvort eigi að kaupa eitthvað eður ei. Oftast erum við að segja nei. Eiginlega erum við beðin um svo margt á hverjum degi að við erum með nei á autopilot. Við fáum aldrei tækifæri til þess að bjóða þeim neitt, það er alltaf búið að biðja um það, væla um það. Eiginlega finnst okkur við vera beðin svo oft um að gera eitthvað, hvort megi fá eitthvað eða fara eitthvað að við, eða að minnsta kosti mér, finnst ég bara vera grafin undir öllum nei-unum og þegar dagurinn er búinn sit ég bara eins og klessa í sófanum, gráti næst, og kem ekki öðrum hugusnum við en þeim hve ömurlegt foreldri ég er að geta aldrei veitt börnunum sem fengu of mikið, nokkurn skapaðan hlut. Ekki útlandaferðir, tölvur, sjónvörp og skemmtiferðir á hverjum degi. Ís, nammi og kökur. Kósýstund með snakki vídjó og flótta frá raunveruleikanum.
Eftir að börnin höfðu verið til í nokkur ár kom nefnilega í ljós að þau eiga í stökustu erfiðleikum með að vera sátt. Geta ekki unað við sitt. Kunna ekki að meta það sem gert er fyrir þau og hafa ekki fundið til þakklætis í hjartanu. Finnst allt vera ekkert.
Dæmigerður ferill er að það dúkkar upp hugmynd, gjarnan úr auglýsingum eða af öfund útí vinina sem virðast eiga og mega allt og allt, um að þeim langi í eitthvað ákveðið. Ég er ekki að meina að það sé ekki eðlilegt að langa í eitthvað, haha, mig langar alltaf í eitthvað. Og þeim langar líka. Langar svo mikið að fyrir einhverja töfra þá er það sem þeim langaði í oft komið í hendur þeirra innan skamms.
Nærtækast þykir mér að taka dæmi af því þegar ónefnt barn fékk ónefndan rándýran hlut sem við höfðum svo sannarlega ekki ætlað okkur að kaupa þó svo að þessi ónefndi hlutur sé næstum talinn staðalbúnaður á hverju heimili. Þegar rándýri og flotti hluturinn hafði verið keyptur, keyptur fyrir peninga sem hið ónefnda barn hafði sogað að sér frá ættingjunum sem barnið gerði sér enga grein fyrir að hefðu unnið hörðum höndum fyrir, átti að fara að eiga við hlutinn og tengja og græja og gera. Upp kom vandamál við tengingu. Tæknihamlaði Eiginmaðurinn var einn heima með bændur og búalið, klukkan kvöldmatur og smábarnið á orginu. Ég í vinnu en var væntanleg eftir klukkutíma. Þar sem ónefnda barnið hafði engan skilning á því að það væri eitthvað annað að gerast í heiminum en að það væri að tengja hér hlut, þá, eftir nokkurra mínútna móðursýkiskast og algera geðshræringu yfir því að tengingin virkaði ekki lá barnið, sem hafði fengið of mikið, í gólfinu, vitstola. Alveg búið að missa það.
Allt þykir sjálfsagt. Maturinn á kvöldmatarborðinu þykir sjálfsagður og vondur. Svo vondur að það jaðrar við að eldabuskan verði dregin fyrir dóm fyrir að hafa með vondum mat með lauk í verið með hótanir og persónulegar árásir á étendur.
Kannski finnst mér ekkert skrítið lengur að það sé erfitt að ákveða hvað eigi að vera í matinn þegar það skiptir ekki máli hvað sé eldað, það mun alltaf einhver setja upp svakalegan fýlusvip og vanþakklætið lekur oní matinn. Þú veist, það er bara þannig að það er lýjandi að standa í því að elda, oft takmarkað fé til að kaupa mat fyrir, en það er önnur saga og gömul tugga, og allir sem fá að borða eru svo hundóánægðir og eru ekki að spara orðin um hvað þeim finnst um matinn, sem er engu líkara en hafi verið sóttur neðst í ruslatunnuna sem hafði ekki verið tæmd í meira en viku.
Meðferð hluta er líka ótrúleg. Símum, ég er að tala um dýra (ekki rándýra) síma, þeim er hent í gólfið. Téður rándýr hlutur liggur á gólfinu í þessum töluðu orðum. Fötin liggja upp um allt og útum allt. Viðhorfið “kaupum bara nýtt” er ríkjandi. Leikföng útum allt, ófrágengin þrátt fyrir að þau hafi verið beðin að ganga frá fötum, skóm, töskum og hlutum um það bil 5 sinnum á mann á hverjum degi síðustu kannski 10 árin.
Kannski held ég áfram með þessa sögu síðar. Mér finnst ekki eins og ég hafi náð að setja þetta frá mér almennilega. Ég veit t.d ekki hvernig á að kenna þeim þakklæti eða að meta það sem þau fá. Er ég of lint foreldri? Verð ég að halda uppi röð og reglu með harðri hendi meðan börnin væla udnan því að allir hinir foreldrarnir séu betri og skemmtilegri? Yrði ég þá bara að halda í vonina að þau myndu skilja aðgerðirnar seinna, bara þegar þau eru sjálf komin með börn til að ala upp? Er þetta allt mér að kenna? Ef ekki, hverjum þá? Afhverju, afhverju, afhverju?
Vá Linda! Þetta komment kom eins og gjöf af himnum ofan. Ég ætla pottþétt að gera þetta. Hef haldið þakklætisdagbækur sjálf en aldrei hugsað útí að láta krakkana gera það.
Mig langaði til að benda á eftirfarandi pistil sem ég las einu sinni og fannst algjör snilld.
Hann byrjar svona:
“Ok, þarna sat 6 ára sonur minn. Með öll leikföng heimsins, með öll þægindi heimsins við fingurgómana, í öruggu og ástríku heimili, með öllu af öllu og miklu meira af öllu þessu ofan á lagt. Og hann kvartar. Og er ótrúlega vanþakklátur og ögrandi. Það er líkt og það sé verið að stinga sjóðheitu hnífblaði í gegnum augun á honum þegar hann er beðin um að setja sinn eigin disk í uppvöskunarvélina. Í alvöru talað, einu sinni fór hann að grenja því hann nennti ekki lengur að skeina sér sjálfur og ég neitaði að gera það.”
http://www.innihald.is/pennar-innihalds/hugmynd-sem-gaeti-breytt-lifi-thinu-i-alvorunni
Góður pistill og þörf áminning.
Fyrir nokkrum árum kom ég í heimssókn til systur minnar og rúmlega 4 ára dóttur hennar.
Sú stutta kom til dyra og spurði mig strax: hvað komstu með handa mér?
mér brá og skelfingarsvipurinn sem kom á systur mín var ólýsanlegur. Þá fyrst gerði ég mér grein fyrir því að alltaf þegar ég kom í heimsókn hafði ég fært þeirri stuttu eitthvað. Auðvitað fór hún að gera ráð fyrir því að koma mín merkti gjafir.
Ég brosti og stakk bolnum sem ég ætlaði að færa henni í buxnastrenginn hjá mér, breiddi svo út faðminn og sagði: eitt risaknús. Það kom smá svipur á ungfrúnna en það gleymdist fljótlega þegar við vorum komnar í eltingaleik.
ég lét síðan systur mína hafa bolinn og hún kom honum svo í umferð á sínum forsendum.
Við ættingjarnir erum oft of upptekin af því að láta þeim stuttu líka við okkur að það gleymist algjörlega hvað við erum í raun að gera með gjöfum okkar.
Sæl
Það þekkja alltof margir þessar aðstæður.
Ég tel þetta vera afleiðingar af þeirri mikilli efnishyggju sem er drífur okkar
þjóðfélag áfram í dag. Ég hugsa reglulega til þeirra kynslóðar sem afi minn og
amma tilheyrðu og þess viðhorf sem mér finnst einkenna þau en það er nægjusemin
hvað varðar efnislegar hluti. Þetta viðhorf er að sjálfsögðu komið af nauðsyn
því augljóslega nutu Íslendingar snemma á síðustu öld ekki sömu forrréttinda og við.
Við vitum öll hvað skiptir í raun máli fyrir börnin okkar en þurfum kannski að
vera hreinskilnari við okkur sjálf. Það þarf nefnilega mjög sterka manneskju til
að ganga gegn tíðarandanum og fylgja sinni eigin sannfæringu um hvað þau telja best fyrir barnið sitt. Það má vel vera að ákvörðunin virðist ekki vera sú besta þá stundina sem hún er tekin en við verðum að minna okkur á það veganesti sem við viljum veita börnum okkar þegar þau ganga út í lífið.
Við skulum muna að hamingja er hugtak sem er ekki mælt í algildum stærðum einsog fjölda bíla eða stærð á húsnæði heldur er það huglæg stærð sem miðast
eingöngu við okkar afstöðu og væntingar til lífsins.
Flottur texti. Ég er af þessari kynslóð, neyslukynslóðinni miklu, fyrstu kynslóð af BabyBorn dúkkunum. Ég var einmitt hræðileg á tímabili; mánudagar voru skyndibitadagar hjá mér og pabba. Þegar brá út frá þeirri venju varð allt ömurlegt og ómögulegt. Hann reyndi að útskýra það fyrir mér að ég ætti frekar að vera glöð yfir því að fá eitthvað í stað þess að vera fúl yfir því sem ég fengi ekki, málið er bara að samfélagið okkar bíður ekki upp á lægri mælikvarða, og ekki hjálpa glansmyndirnar á Facebook-inu. Við kærastinn förum oft á hugmyndaflug um hvernig við getum komist undan neyslusamfélaginu með framtíðar börnin okkar. Við munum eflaust þurfa að éta margt ofan í okkur.
Ég get bara sagt eitt um þetta blogg þitt. það ætti að vera skylda að lesa þetta upp amk 2svar í viku í skólanum fyir alla nemendur í 4 til 10 bekk í grunnskólum!!
Svo innilega sammála hverju orði hjá þér
Takk fyrir góðan pistil.
Þú talar hér um mjög mikilvægt mál og innleggin erugóð.
Ég er búin að ganga gegnum mðrg stig í barnauppeldi frá 1963 til dagsins í dag og er nú á langömmustiginu. Reyndi allan tímann meðvitað að halda niðri hluta- og fata-kaupafári – en tókst misvel. Mér er tjáð að börnn mín hafi stundum þótt ófín í tauinu, þótt efnahagur heimilisins væri vel yfir meðallagi, Var montin af því ;) – Lítli Langömmu-kúturinn varð tveggja ára um daginn. Mér sýnist hann eiga þegar leikfangalager fyrir leikskóladeild og föt á hálfa tylft barna. – Þetta mun ég ekki bæta gjafa-‘fórnum’ við. Hann kemur oft heim til mín og unir vel án bílaflota m.m.. Heimilistækin, td duggunarlítil rauð ryksuga, eru mjög áhugaverð og ‘notuð’ óspart og einnig aðstoðað við eldhúsverkin. Hef þetta ekki lengra – og þakka aftur góðan pistil.
OMG hvad ég tengi vid pistilinn!! Á 4 algjörlega frábær börn sem fá alls ekki alla hluti og thurfa ad safna fyrir dýrum hlutum….enda eiga thau “ekki neitt” ef midad er vid marga vini theirra, “ekki einu sinni sjónvarp inni í herbergi” (omg!!!!) og bara “hallærislega” síma (skelfing!!!!). Og thad er alltaf eins og ég sé ad bera kalda drullu á bordid hjá einhverjum og svo er hafragrautur í morgunmat alla virka morgna (OJJJJJ). Er alsæl ad heyra ad ég er ekki eina “vonda” mamman í heiminum :)
Það sem Helgi segir um að ofnota orðið “nei” er örugglega svolítið rétt. Og ég áttaði mig ekki á þessu sjálf fyrr en nýlega þegar 10 ára dóttir mín rak nokkrum sinnum rekið “nei-ið” ofan í mig – með þeim rökum að hún mætti alveg segja mér frá því hvaða hana langar til að eignast eða gera, hún væri ekkert að biðja um þá. Hún vildi bara deila því með mér ;)
En sjálf hef ég upplifað mikla hugarfarsbreytingu hjá mínum börnum á einu ári eftir að ég gerði svolitla tilraun. Það hafði farið svo óstjórnlega í taugarnar á mér að það væri einhverskonar regla í samfélaginu að börn ættu að fá laugardagsnammi. Því það er nú ekki svo að börn fái bara nammi á laugardögum!
Svo ég ákvað að prófa að bjóða börnunum mínum að velja á milli þess að kaupa sér smá nammi í poka eða fá í staðinn 1.000 krónur á mann sem mátti alls ekki eyða í sætindi. Þetta eru auðvitað töluverðir peningar – og alls ekki jafngilt einhverjum 200 króna nammipoka… en mér fannst það þess virði. Það höfðu ekki tíðkast neinir vasapeningar á okkar heimili svo ég var til í þetta.
Fyrst um sinn völdu þau oftar nammið.. sérstaklega fimm ára nammigrísinn.
En þegar “nei-in” mín um hitt og þetta sem þeim langaði í fóru að breytast yfir í að vera “já, þú skalt endilega safna þér fyrir þessu, þú þarft bara 2 laugardaga!” þá fór hugarfar þeirra að breytast. Þau bæði velja betur, bera ábyrgð á að velja vel og mér finnst þetta fara þeim vel og gerir þau að vissu leyti sjálfstæðari.
Í dag man ég ekki hvenær þau völdu síðast að fá sælgæti, hreinlega man það ekki því þau velja nær alltaf peninginn. Og ég sver það… börnin suða bara ekki um nokkurn hlut í dag.
Hæ hæ. Ég villtist inn á þennan bloggpistil. Mjög góðar pælingar.
Ég ólst upp við að þurfa að vinna mér inn fyrir öllu sem mig langaði í, og ég er ekki frá því að það sé ekki svo galin leið til að kenna krökkum um verðgildi hlutanna. Ég er að nota sömu aðferð á mínu heimili, þegar sonur minn biður um eitthvað sem kostar pening, þá stendur honum til boða að t.d. selja eitthvað sem hann notar ekki lengur (á bland eða tombólu eða eitthvað slíkt), eða vinna sér inn pening á einn eða annan hátt til að safna fyrir viðkomandi dýrum hlut. Ég veit ekki hvort þetta sé ástæðan, en þetta ástand sem þú lýsir í pistlinum er ekki til staðar hjá okkur, nema í þá mjög litlum mæli :).
Skemmtilegt að lesa pælingarnar þínar, hef lengi velt þessu fyrir mér sérstaklega þegar ég byrjaði að reka félagasamtök fyrir unglinga í sjálfboðavinnu. Í góðri bók eftir Jim Rohn ræðir hann hvernig vestrænar þjóðir ofnota orðið nei og talar um hvernig er gott að sniðganga það og nota léttar útskýringar með áherslu á að lífið gefur þér ekki það sem þú þarft heldur það sem þú átt skilið (veraldlega séð) og að börn læra það sem fyrir þeim er haft. Minnisstæð saga var eitthvað í þessa átt; unglingurinn kemur inn – Pabbi ég verð að fá 5 dollara fyrir skólann, ekkert svar. Pabbi mig sárvantar 5 dollara fyrir skólann. Enn ekkert svar. Þá man unglingurinn, pabbi! Hvernig get ég verðskukdað 5 dollara fyrir skólann? Og þá kom svar. Minnir að bókin hét the day that turns your life around eða hvort það hafi verið hljóðbók.
Takk dömur fyrir innlitið og kommentin.
Sigga, haha, þetta er of gott! “Afhverju þarf ég alltaf að gera A L L T ” er oft sagt hér, með tilheyrandi augnarúlli, hneykslissvip og vanþakklætisfrussi.
Skemmtileg lesning og svo mikið satt og rétt. Langaði að deila lítilli sögu af mínum elsta sem átti sér stað um helgina sem er gott dæmi um hvað mörg börn (sérstaklega mitt) eru gjörsamlega “clueless” og halda að allt gerist að sjálfu sér. Hann var sem sagt búinn að biðja um að það yrði keypt gos um helgina, sem ég samþykkti en gleymdi svo að kaupa það á laugardeginum. Dagurinn hafði farið í stúss hér heima og engin þörf á að fara í búð og þar af leiðandi gleymdist þetta. Svo þegar ég er að svæfa þann yngsta inni í rúmi kemur unglingurinn með látum inn í herbergi og heimtar kók. Ég segist hafa gleymt að kaupa það (ég er alveg að sofna btw.) þá er minn ekki sáttur og segir að ég geti alveg farið út í búð þegar ég er búin að svæfa þar sem ég hafði “ekki gert neitt allan daginn”. ÚFFFFF það sem mig langaði að segja við hann ……. en sleppti því þar sem ég vissi að það kæmist ekki inn fyrir hvort eð er. Lýsing á deginum mínum: Vakin kl. 8 af þeim stutta, bakaði tvær tegundir af brauði, skellti í nokkrar þvottavélar og hengdi upp og gekk frá þurrum þvotti, fékk mömmu og litlu frænku í heimsókn, gekk frá í eldhúsinu a.m.k. tvisvar ef ekki oftar, moppaði yfir alla íbúðina og gekk frá einhverju drasli, eldaði mat handa öllu genginu (6 stk. með mér) og inn á milli reyndi ég að sinna þeim stutta. Lýsing á degi unglingsins: Svaf til hádegis, kom fram í fýlu yfir guð má vita hverju, fór aftur inn í holuna sína og fór væntanlega í tölvuna eða glápti á tv, sofnaði aftur og vaknaði seinni partinn og hélt áfram að glápa eða vera í tölvunni. Kom fram og náði sér í kvöldmat. Ég hefði auðvitað átt að rífa mig upp og fara út í búð fyrir aumingja hann sem hafði átt svo erfiðan dag!!!!!
Bestu þakkir fyrir frábæran pistil, eins og talað út úr mínu brjósti. Ættingjar eru alltof gjafaglaðir, það segirðu svo sannarlega satt, og hvernig á að stoppa þau af, svona vel meinandi? Af og til, svona á 5-6 mánaða fresti, læt ég dóttur mína 10 ára setja dótið sitt í þrjá hauga: Það sem hún vill endilega hreint eiga áfram og svo hitt sem hún vill alveg gefa öðrum og það sem hún vill kannski gefa seinna en geyma aðeins lengur í geymslunni. Svo tek ég þessa tvo síðarnefndu hauga, set þá í tvo plastpoka og fer með þá báða í Sorpu og set þá í gám Góða hirðisins. Ég man ekki til að hún hafi spurt eftir dótinu sem fór í hauginn ,,geyma aðeins lengur”. Eftir síðustu tiltekt á hún núna bara 12 bangsa en átti áður 17. Ljóta ruglið.
Fråbær pistill, og svo sannarlega rett.
Ég þekki þig ekkert en datt einhverntíman inná bloggið þitt og hef kíkt hér inn síðan. Þú skrifar skemmtilega og með frábærlega skemmtilegar pælingar og þessi póstur er eins og talaður úr mínu hjarta. Þetta eru allt hugsanir sem ég hef verið að berjast við í langan tíma og hef ekki fundið góða lausn á. Stundum held ég að við fjölskyldan ættum að flytja til þriðjaheimsland í svona eins og ár og búa við aðstæður innfæddra til að koma börnunum í skilning um að hlutirnir koma ekki sjálfkrafa og að það eru ekki veraldlegu hlutirnir sem færa okkur gæfu og hamingju. Dóttir mín kvartaði einhverntíman yfir því að amma hennar væri ekki eins dugleg að gefa henni gjafir og ömmur vinkvenna henna. Þá benti ég henni á að hún væri sú eina sem ætti ömmu sem færi með henni á skordýraveiðar, þ.e. gæfi sér tíma til að vera með henni en keypti sér ekki gleði hennar með fánýtum hlutum sem enda inní skáp…og það vakti hana aðeins til umhugsunar, en baráttan er endalaus. kannski við ættum að stofna samtök foreldra um þetta mál, þar sem hægt er að skiptast á skoðunum og lausnum…!
Frábært. O hvað ég þreytt á að kaupa. Dóttir mín segir “mamma þú ert hrædd við að kaupa” .þarfur texti. Engum að kenna öllum að kenna. Einhver andlegur guru vissi líklega allveg hvernig á að leysa þetta.
Ég les oft bloggið þitt og hef gaman af þú skrifar frábæra pistla og talar um það sem máli skiptir. Eins og þú kannski veist er ég amma 3ja frábærra barna sem ekki skortir neitt. Frá því að ég eignaðist það fyrsta hef ég kappkostað að gefa þeim frekar gæðastundir en kaupa eitthvað handa þeim. Við förum saman í leikhús, ferðalög og fleira. Ég upplifi samt oft það að vita ekki hvað ég á að gefa þá tala ég um afmælis og jólagjafir því það er allt til og eins og þú lýsir er ekki vel gengið um það sem til er. Hef ekki lausn á þessu en held að oft sé fólk að fara offari í því sem börnum er gefið. ER samt handviss um að það sem á endanum skiptir máli er tíminn með börnunum. Gangi þér svo sem best í þínu.